Τι είναι ο φόβος;
Όσο και να προσπαθούμε να δώσουμε έναν ορισμό στο φόβο, στο μόνο που θα καταλήξουμε είναι πως ο φόβος είναι κατάσταση μυαλού. Γι’ αυτό και καθένας από μας βιώνει τον φόβο με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο.
Στην θεωρία της εξέλιξης η αίσθηση του φόβου μας κρατάει ζωντανούς και μας βοηθάει να προστατευτούμε. Συχνά όμως, ο φόβος μας, ξεπερνάει το στάδιο της αυτό- προστασίας δημιουργώντας συνθήκες που προκαλούν το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα, δηλαδή το να κάνουμε κακό στο ίδιο μας τον εαυτό.
Το αίσθημα του φόβου έγκειται σε μια πραγματική συνθήκη αναφορικά με έναν ρεαλιστικό κίνδυνο. Στην παρουσία αυτού του κινδύνου, ο οργανισμός μας αντιδρά μέσω της φυγής, της επίθεσης, ή του παγώματος. Όταν το ερέθισμα που σηματοδοτεί τον κίνδυνο υποχωρεί, ακολούθως υποχωρεί και το αίσθημα του φόβου. Πολλοί άνθρωποι όμως δύνανται να βιώνουν έντονα το αίσθημα του φόβου, χωρίς όμως να υπάρχει κάποιος αντικειμενικός ή/και ρεαλιστικός κίνδυνος. Σε αυτή την περίπτωση, ο μηχανισμός προστασίας μας μετατρέπεται σε φοβία, δηλαδή σε μια δυσλειτουργική συναισθηματική αντίδραση που μας παγιδεύει. Η φοβία, ως μια υποκειμενική αντίδραση φόβου σε μια εσωτερική απειλή, συνυφαίνεται με συναισθήματα θυμού, ντροπής, και απόγνωσης. Λόγω του ότι ο κίνδυνος είναι εσωτερικός, υποκειμενικός και ίσως δύσκολα κατανοητός στους άλλους, είναι συχνό τα άτομα που έχουν κάποια φοβία να νιώθουν έντονη ανησυχία, μοναξιά και να επιλέγουν να απομονώνονται, χρησιμοποιώντας την αποφυγή ως ανακουφιστικό μηχανισμό.
Σε περιόδους κοινωνικής και ανθρωπιστικής κρίσης, όπως η περίοδος που βιώνουμε τώρα, το αίσθημα του φόβου εντείνεται και επιβαρύνει την ψυχολογική μας κατάσταση. Η αγωνία για την υγεία και την επιβίωση μας, η ανασφάλεια για το μέλλον, όχι μόνο το δικό μας αλλά και των δικών μας ανθρώπων, ενδέχεται να συμβάλουν αρνητικά σε μια ήδη δύσκολη εσωτερική μας συνθήκη. Παρά το γεγονός ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατακλύζονται από αναρτήσεις για τρόπους δημιουργικής ενασχόλησης και διατήρησης των θετικών σκέψεων, οι άνθρωποι που ταλανίζονται από φοβίες και άγχος είναι πιθανό να μην βρίσκουν ανακούφιση σε αυτά. Είναι επίσης πιθανό να νιώθουν ενοχές για το ότι δυσκολεύονται να διαχειριστούν τους φόβους τους.
Σε αυτή την πρωτόγνωρη κατάσταση, είναι φυσιολογικό να επιδεινώνονται οι φόβοι μας για την κατάσταση της υγείας μας, την οικονομική μας ασφάλεια, και για την πραγματοποίηση των μελλοντικών μας σχεδίων. Κάποια άτομα ενδέχεται να βιώνουν και εντονότερα κοινωνικές φοβίες (π.χ. αγοραφοβία, ) ή φοβίες και δυσανάλογα άγχη που σχετίζονται με την υγεία τους. Το γεγονός ότι οι φοβίες έχουν να κάνουν με υποκειμενικούς φόβους, δε σημαίνει ότι είναι λιγότερο έντονες ή σοβαρές σε σχέση με τους φόβους. Τις περισσότερες φορές, τα αίτια ενός φόβου που μας συγκλονίζει ή μιας φοβίας που μας ταλαιπωρεί βρίσκονται σε βαθύτερα ενδοψυχικά ζητήματα που δεν έχουμε επεξεργαστεί επαρκώς. Παράλληλα, μια απειλή όπως αυτή της πανδημίας, μπορεί να ανασύρει στην επιφάνεια υπαρξιακές μας αναζητήσεις.
Οι φόβοι είναι σύμμαχοι!
Είναι επιτακτικό να γνωρίζουμε ότι εάν δυσκολευόμαστε να διαχειριστούμε τους φόβους μας ή οι φοβίες μας επιδεινώνονται σε βαθμό που μας προκαλείται δυσφορία, μπορούμε να επικοινωνήσουμε με κατάλληλα εκπαιδευμένους ειδικούς ψυχικής υγείας ή να απευθυνθούμε σε γραμμές κοινωνικής και ψυχολογικής υποστήριξης. Είναι σημαντικό να μπορούμε να δούμε τους φόβους μας και τις φοβίες μας και τις αντιδράσεις μας σε αυτά ως μια δίοδο επικοινωνίας με τον εσώτερο εαυτό μας. Μια κατάσταση πανδημίας και αναγκαστικής κοινωνικής απομόνωσης μπορεί να γίνει τροχοπέδη για την ψυχική μας ηρεμία, μπορεί όμως να γίνει και το έναυσμα να κοιτάξουμε βαθύτερα μέσα μας και να αναλογιστούμε τα θέλω μας, τα όνειρα μας, και τη θέση μας στον κόσμο.
Αυτό που πρέπει να εντοπίσουμε είναι ότι δεν φοβόμαστε τον ίδιο το φόβο. Η μεταδοτικότητα το φόβου είναι ίσως πιο καταστροφική από τη μεταδοτικότητα ενός ιού. Αυτές οι μέρες της κοινωνικής απομόνωσης είναι ένα δώρο. Είναι ένα δώρο για να ανακαλύψουμε τα όρια μας και τις ικανότητες μας, αλλά και να εντοπίσουμε τι ακριβώς πυροδοτεί τις αρνητικές μας σκέψεις. Κάθε φόβος μας μπορεί να γίνει σύμμαχος μας, να μας βοηθήσει να ξεθάψουμε και να καλλιεργήσουμε ικανότητες που δεν γνωρίζαμε καν ότι υπήρχαν μέσα μας.
Πρώτη φορά η ανθρωπότητα την εντοπίζει ενωμένη έναν εχθρό. Όσο πιο δυνατός είναι καθένας από εμάς τόσο πιο γρήγορα θα ξεπεράσουμε αυτήν την κατάσταση, η οποία όσο ξαφνικά εμφανίστηκε κάπως έτσι ξαφνικά θα εξαφανιστεί. Αν σταματήσουμε λοιπόν να πλάθουμε σενάρια επιστημονικής φαντασίας που θα ζήσουν μόνο στο μυαλό μας, θα παρατηρήσουμε πως τα συμπτώματα που εκδηλώνονται στο σώμα μας θα εξομαλυνθούν. Θα σταματήσουμε να χάνουμε τον ύπνο μας μηρυκάζοντας σκέψεις οι οποίες επανέρχονται όλη την ημέρα προκαλώντας μας δυσφορία και τίποτα άλλο. Αυτές οι σκέψεις θα παραμείνουν σκέψεις, γιατί δεν θα τους δώσουμε εμείς την δύναμη να γίνουν οτιδήποτε άλλο.
Ίσως θα ήταν ωφέλιμο να χρησιμοποιήσουμε τη φαντασία μας σε πιο δημιουργικά πράγματα, όπως στη δουλειά μας, στα χόμπι μας ακόμα και στην ερωτική μας ζωή. Είναι κρίμα να ανατρέχουμε στην φαντασία μας, ως ένα μέρος που γιγαντώνουμε πλασματικές αρνητικές σκέψεις. Δεν πρέπει να χανόμαστε εμείς στις σκέψεις μας, Αντιθέτως πρέπει να τις προκαλούμε για να δούμε πόσο ρεαλιστικές είναι. Όταν πάρουμε τον έλεγχο των σκέψεων μας θα πάρουμε τον έλεγχο της ζωής μας. Αυτή είναι μια μοναδική ευκαιρία να μάθουμε αν μπορούμε να μην φοβόμαστε παραπάνω απ’ όσο χρειάζεται. Μόλις καταφέρουμε αυτό, μόλις δαμάσουμε τους φόβους μας τότε θα αρχίσουμε να απολαμβάνουμε πραγματικά όλη μας τη ζωή… τον έρωτα, τις διακοπές μας, τους φίλους μας ακόμα και τις αποτυχίες μας. Θα απολαμβάνουμε τον εαυτό μας. Θα ερμηνεύουμε ό,τι συμβαίνει γύρω μας με τις δικές μας σκέψεις.
Έχετε αναρωτηθεί πώς κάποιοι άνθρωποι διατηρούν το χιούμορ τους ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές; Τώρα ξέρετε …
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο OK Magazine
